Polish Alliance of Canada

Teresa Szramek

Od 1907 roku czyli od momentu powstania Związek Polaków w Kanadzie, organizacja szczególna, zrodzona w trudnych warunkach emigracyjnego życia, stanowi najpiękniejszą kartę w historii Polonii kanadyjskiej, zapisaną niestrudzoną działalnością kolejnych pokoleń, często jej bezimiennych członków. 

Założyciele Związku Polaków w Kanadzie stworzyli organizację opartą na wzniosłych zasadach i szlachetnych ideach, otwartą dla wszystkich Polaków bez względu na pochodzenie, wyznanie czy poglądy polityczne.
Ich ambicją było podtrzymywanie na duchu emigrantów w nowym, nieznanym im kraju, zaspokajanie ich potrzeb kulturalnych, popularyzowanie i przekazywanie skarbów polskich tradycji i obyczajów.
Kolejne pokolenia Kanadyjczyków polskiego pochodzenia zrzeszone pod sztandarem Związku Polaków w Kanadzie wytyczały kierunki działania dla swoich następców, zawsze wierne najcenniejszym wartościom zapisanym w związkowej konstytucji: braterstwu, tolerancji i oświacie.
Nie sposób dziś zaprezentować w pełni wszystkich wielkich osiągnięć i znaczących sukcesów, które na przestrzeni lat umacniały znaczenie polskiej grupy etnicznej w wielokulturowej mozaice kanadyjskiego społeczeństwa.
Zostały zapisane w wielu okolicznościowych publikacjach, w dokumentacji Grup związkowych rozsianych po całej prowincji Ontario, utrwalone na wieki w pomnikach, jakimi są dziś Polskie Domy Związkowe.
"Każda epoka ma swe własne cele...", tak napisał w 1880 roku polski poeta Adama Asnyk. Jakże znamienne są to słowa i jak bardzo aktualne do naszej organizacyjnej rzeczywistości.
Związek Polaków w Kanadzie w ciągu ponad 100 lat swojego istnienia dobrze służył Polonii, Polsce i Kanadzie nie tylko w ważnych momentach dziejowych, w chwilach tragicznych, czasami bolesnych i smutnych, ale i tych radosnych, pełnych wzniosłego patriotyzmu i zwykłej ludzkiej solidarności. Związek Polaków w Kanadzie jest najstarszą etniczną organizacją w tym kraju, skupiającą obecnie blisko 1.000 członków, Kanadyjczyków polskiego pochodzenia mieszkających w wielu miastach prowincji Ontario.
Od początku założenia ZPwK powstało 48 Grup terenowych, którym nadawano kolejną numerację z wyjątkiem najmłodszej Grupy założonej w 1995 roku w Mississaudze. Grupa ta otrzymała numer 95.
Na przestrzeni lat, część Grup została zlikwidowana, część połączyła się z sąsiednimi Grupami, tworząc wspólnie silne ośrodki działalności związkowej. Obecnie istnieje 17 Grup, prowadzących szeroką działalność społeczną w swoich miastach.
W strukturach Związku oprócz Grup są tzw. organizacje afiliowane, które tworzą Koła Polek, Grona Młodzieży, "Związkowiec" w przeszłości wydawnictwo, obecnie tygodnik "Związkowiec" jako organ prasowy Związku Polaków w Kanadzie.

Historia Związku Polaków w Kanadzie jest bardzo bogata i niemożnością byłoby spisanie jej nawet w największym skrócie. Powstała książka na ten temat „Wczoraj i Dziś Związku Polaków w Kanadzie”. Ostatni rozdział w tej publikacji poświęcony został jubileuszowym uroczystościom, które odbyły się w niemal wszystkich Grupach związkowych. W Domach Związkowych, które posiada większość Grup prowadzona jest bogata praca kulturalno-oświatowa. Istnieją Zespoły Pieśni i Tańca ("Polonez" w Hamilton - Grupa 2, "Potok" w Brantford- Grupa 10, "Polonez" w Cambridge - Grupa 6-27, "Tatry" w Oshawa-Grupa 21, "Tatry" w Windsor - Grupa 20), popularyzujące polską kulturę i tradycję na kanadyjskiej ziemi. Wiele z tych zespołów uczestniczyło w festiwalach folklorystycznych w Polsce i zdobywało tam nagrody. Istnieją kółka teatralne ("Iskierka", "Polonia"), chóry ("Ludowa Nuta", "Symfonia", do 2007 roku "Stokrotki"), a także kabarety ("Klub za 5 dolarów", "Milusińscy"). W 2011 roku powstał przy Grupie 6-27 ZPwK w Cambridge Klub Seniora, który zapisał na swoich kartach wiele interesujących przedsięwzięć kulturalnych. Organizowane były wieczorki poetycko-muzyczne ("Kawiarnia Pod Pegazem" - Grupy 95 w Mississaudze), podczas których prezentowana jest najpiękniejsza polska poezja i polskie piosenki. W przeszłości każda nowo powstająca Grupa związkowa zakładała polską szkołę. Obecnie polskie szkoły istnieją jeszcze przy trzech grupach w Hamilton, Brantford i Cambridge, finansowane zarówno przez miejskie wydziały oświaty, jak i przez członków Związku. W ostatnich latach polskie szkoły w większości przejęły kanadyjskie wydziały oświatowe w ramach tzw. International Language Program, ale grupy związkowe pomagają szkołom, fundując uczniom nagrody i dofinansowując imprezy organizowane dla dzieci i młodzieży.
Ważne miejsce w działalności Związku Polaków w Kanadzie zajmowała Fundacja im. Wł. Reymonta, założona w 1970 roku, która przejęła zadania Rady Edukacyjnej ZPwK. Jej zadaniem było propagowanie kultury polskiej w Kanadzie, sponsorowanie imprez związanych z szerzeniem polskości na kanadyjskiej ziemi, organizowanie konkursów recytatorskich, udzielanie pomocy finansowej organizacjom, szkołom, przyznawanie stypendiów młodzieży studiującej polskiego pochodzenia.
Zarząd Główny, wiele Grup związkowych oraz indywidualni członkowie Związku Polaków w Kanadzie założyli swoje fundusze stypendialne w Fundacji Reymonta.. Związek Polaków w Kanadzie przez cały okres swojego istnienia prowadził szeroką działalność samopomocową wśród swoich członków, nigdy nie pozostawał obojętny na los potrzebujących wsparcia i opieki.
Przeprowadzane były niezliczone akcje pomocy dla Polski w jej najtrudniejszych momentach dziejowych, jak chociażby zakup karetki pogotowia ratunkowego dla wojska polskiego w czasie II wojny światowej, wysyłka paczek żywnościowych, z ubraniami i lekami.
Powstanie wolnych i niezależnych związków zawodowych "Solidarność" w Polsce, członkowie Związku powitali z ogromnym entuzjazmem, wyrażając swoje poparcie narodowi polskiemu poprzez organizowanie niezliczonej ilości akcji charytatywnych, których celem było zbieranie funduszy na pomoc Polsce. Po wprowadzeniu stanu wojennego, przez rząd komunistyczny w kraju, z inicjatywy działaczu ZPwK powstał Komitet dla Spraw Uchodźców z Polski, dzięki któremu ponad tysiąc rodzin znalazło w Kanadzie swój nowy dom.

Prowadzone były akcje zbiórki pieniędzy dla ofiar powodzi i innych klęsk żywiołowych.  
Pomoc rodakom w Polsce organizowana była nie tylko w momentach trudnych dla narodu polskiego. Każdy list z prośbą o wsparcie, niezależnie od tego, kto był jego nadawcą, organizacja czy osoby indywidualne, nie pozostawał bez odpowiedzi.
Zawsze można było liczyć na członków Grup związkowych, którzy u siebie organizowali zbiórki pieniężne oraz imprezy okolicznościowe, z których dochód przeznaczany był często na zakup żywności, odzieży, lekarstw, zabawek itp, które po zrobieniu paczek wysyłane były do domów dziecka, szpitali i najbiedniejszych rodzin.
Taka forma pomocy jest nadal kontynuowana, a na członków Związku zawsze można liczyć. To tylko niewielka część tego, co stanowi o wielkim znaczeniu Związku Polaków w Kanadzie nie tylko dla członków tej organizacji, ale i całej Polonii kanadyjskiej, organizacji, której od 1907 roku niezmiennie towarzyszą hasła zapisane w Konstytucji ZPwK: Braterstwo - Tolerancja - Oświata.